Wat maakt een enscenering realistisch?
Veel mensen denken bij een realistische enscenering vooral aan hoe iets eruitziet. Als het er echt uitziet, dan is het toch realistisch? Klopt — een beetje. Maar realisme gaat verder dan alleen het visuele.
Een enscenering is pas echt realistisch wanneer de deelnemers geloven dat wat ze meemaken werkelijk gebeurt. Alleen dan ontstaan de reacties die we in het echte werk ook zien: spanning, adrenaline, endorfine, stress, tijdsdruk. Dan wordt een training “net echt” omdat het ook zo voelt. En precies dan bereiden we onze hulpverleners maximaal voor op de werkelijkheid.
Hoe laat je iets "net echt" voelen?
Om dat te bereiken, moeten we snappen hoe het brein werkt. Geen uitgebreid psychologisch betoog, maar één simpel uitgangspunt: hoe meer puzzelstukjes op hun plek vallen, hoe makkelijker je vergeet dat het ‘maar een oefening’ is. Dan ontstaat betrokkenheid, fanatisme zelfs. Het scenario gaat voor de deelnemers leven.
Moet dan alles perfect zijn? Nee, zeker niet. Als de puzzelstukjes kloppen, mogen er best wat rafelrandjes zijn. Ons brein filtert die vanzelf weg. Zodra we geloven dat het echt is, negeren we details die niet kloppen. Denk aan een film: je wéét dat het niet echt is, en toch laat je je meeslepen. Je leeft mee, voelt mee. Waarom? Omdat de juiste puzzelstukjes op hun plek vallen: goed acteerwerk, een kloppend decor, overtuigende effecten.
En ook de omgeving speelt mee. In een donkere bioscoopzaal vergeet je je omgeving. Je hoort het geluid op vol volume. Maar zodra je buurman begint te rommelen met een chipszak, ben je er weer uit. Dat is een reality check: je zit in de bios, en wat je net nog voelde, blijkt fictie.
Een training is niet anders. Wil je dat deelnemers zich laten meevoeren in het verhaal dat jij met je scenario vertelt? Dan moeten de puzzelstukjes kloppen — en moeten er zo min mogelijk ‘chipszakken’ zijn die dat verhaal verstoren.
De puzzelstukjes: zintuigen
Die puzzelstukjes worden gevormd door onze zintuigen. Zien, horen, ruiken, voelen en proeven. Hoe meer zintuigen je op een geloofwaardige manier prikkelt, hoe overtuigender de beleving wordt.
Het moet er niet alleen uitzien zoals verwacht, maar ook klinken zoals het hoort, ruiken zoals je dat associeert met de situatie, en voelen zoals het in het echt zou voelen. Alleen dan gelooft het brein dat wat je meemaakt, echt is.
Oren – geluid maakt de beleving compleet
Stomme films maken we al heel lang niet meer. Geluid is minstens zo belangrijk als wat je ziet.
Denk maar aan dat fragment uit Mindf*ck, waarin Victor Mids twee mensen exact dezelfde film laat zien — maar met verschillende soundtracks. Hun beleving is totaal anders. Geluid bepaalt wat je voelt, hoe je iets interpreteert.
Waarom zetten we dan nog steeds oefeningen uit voor hulpverleners waarbij we wél aandacht hebben voor het beeld, maar het geluid vergeten?
Een brand is nooit stil. Je hoort van alles: het loeien van het vuur, krakende houten spanten, een ruit die springt, mensen die roepen… Al die indrukken maken het plaatje compleet.
En het mooie is: het is zó makkelijk om geluid toe te voegen!
Met de FireWare SoundBox heb je een speaker vol realistische geluiden, direct klaar voor je enscenering. Gebruik je de FireWare Pandora’s Box 230 als sturing? Dan kun je zelfs verschillende geluiden mixen voor een nog rijkere beleving.
Maar ook als je die middelen niet hebt, is dat geen excuus. Ga op zoek. Wees creatief.
Dus: vanaf nu geen enscenering meer zonder geluid. Afgesproken?
Neus – geur als krachtige trigger
Een ander belangrijk puzzelstukje is geur. Door geur toe te voegen, versterk je de beleving enorm.
Denk aan de FireWare Burning Smell Spray of dezelfde brandlucht als toevoeging voor je rookvloeistof: FireWare Brandlucht concentraat. Super effectief om mensen te laten geloven dat het écht brandt. Onmisbaar bij BHV-trainingen, maar ook bij brandweertrainingen – ondanks dat er vaak ademlucht wordt gedragen. Juist op de momenten zónder ademlucht kun je geur inzetten om je enscenering te sturen. En dat beperkt zich niet tot brandscenario’s. Ook bij hulpverleningssituaties waarin een brandlucht in de omgeving hangt, voegt geur veel toe.
En natuurlijk: incidenten met gevaarlijke stoffen. Organiseer je een training voor adviseurs gevaarlijke stoffen? Dan móét dit element kloppen. Natuurgetrouwe geuren zijn dan essentieel.
Maar voor andere hulpverleners geldt: het hoeft niet perfect. Het brein is op dit punt verrassend vergevingsgezind. Zolang het maar ‘chemisch’ ruikt, valt het puzzelstukje op zijn plek. Ook daarvoor hebben we een makkelijke oplossing: FireWare Chemcial Smell Spray.
De deelnemers snappen het meteen:
“Er hangt hier iets in de lucht…”
Ogen – het oog wil óók wat
Daar zijn ze dan: onze ogen. Natuurlijk van groot belang.
Zorg dat wat deelnemers zíen, klopt met wat ze verwachten bij een echt incident. Maak vuurhaarden die eruitzien als echte vuurhaarden. Verwondingen die overtuigen. Een omgeving die levensecht aanvoelt.
Door vlamsimulatieproducten op de juiste manier in te zetten — al dan niet in combinatie met echt vuur — wordt het mogelijk om een realistisch scenario te creëren. De inzet van de juiste oefenpop voegt daar een extra dimensie aan toe.
Maar vergeet ook de ‘chipszakken’ niet: de storende elementen die de illusie doorbreken. Verstop alles wat niet in het scenario thuishoort. Ensceneringsmateriaal? Uit het zicht. Grijze kistjes? Weg ermee. Kabels? Netjes weggewerkt. En die brandweerbus of oefenaanhanger? Die parkeer je om de hoek.
Laat deelnemers bij een incident aankomen — niet bij een oefening.
Huid - Voelen is meer dan alleen iets aanraken
Voor een realistische trainingsomgeving hebben we binnen FireWare een selectie gemaakt van de bruikbare zintuigen, om de 5 van Aristoteles mee aan te vullen:
- We hebben evenwichtsgevoel (evenwichtszin)
- We kunnen warm en koud onderscheiden (thermoceptie)
- We zijn ons bewust van ons lichaam (proprioceptie)
- We kunnen pijn voelen (nociceptie)
Het is goed om bewust om te gaan met het zintuig voelen. Wil je mensen een handeling leren of wil je ze laten ervaren hoe het is om de handeling uit te voeren in de praktijk, wanneer het ertoe doet, wanneer de druk hoog is?
Neem bijvoorbeeld het blussen van een brand in de machinekamer van een boot. Het meest realistische is om ze in een machinekamer te zetten, met hoge temperaturen, rook, waar het moeilijk is om te ademen, om te bewegen in de kleine ruimte en dan ook nog schommelend op zee.
In zo’n oefening richt je je op alle vormen van voelen. Het evenwichtsgevoel, het voelen van temperatuur, je maakt mensen bewust van hun lichaam in een kleine ruimte waar je niet zomaar alles aan kunt raken en vaak niet vrij kunt bewegen. Het is een ruimte waar je gemakkelijk jezelf pijn doet.
Voor iemand die ervaren is, iemand die al jaren op zee werkt, is het waanzinnig als je op die manier een oefening in kan zetten. Let er wel op dat het bij een oefening altijd zo moet zijn dat de situatie onder controle is, dat het veilig is en dat een oefening herhaald kan worden zodat de cursisten dezelfde beleving hebben.
Voor iemand die juist helemaal geen ervaring heeft, kan het heel goed werken om ze rustig te laten ervaren hoe het is als er brand uitbreekt in een machinekamer. Zintuig voor zintuig. Als het gaat om voelen, zet echt vuur in. Laat ze ervaren wat de temperatuur van echt vuur doet, hoe je lichaam reageert. Maar wel in een veilige omgeving, waar ze nog niet hoeven te letten op het bewegen van de ruimte. Waar geen risico is dat ze zich stoten of klem komen te zitten, simpelweg omdat de ruimte beperkt is.
Voelen is wat een training diepgang geeft. Daarom vinden wij het belangrijk om bij elk scenario na te denken over hoe we voelen kunnen betrekken. Of het gewicht voelen van het dragen van een slachtoffer of hoe snel een kleine ruimte echt heet wordt als er gebruik wordt gemaakt van vuur. Denk bij elk scenario na hoe je op een veilige en zinnige manier het zintuig voelen in kunt zetten. We kunnen hier altijd met je meedenken!
En proeven dan?
Proeven en ruiken zijn twee zintuigen die ontzettend nauw zijn verbonden. Proeven is misschien wel het meest lastige zintuig om te betrekken in een training. Maar het is goed om voor een scenario alle zintuigen na te lopen, zo ook proeven.
Denk bijvoorbeeld aan een reanimatie. We trainen de handeling vaak op een glad gezicht, zonder uitdrukking, zonder emotie. En om de handeling in de basis te leren is dat goed. Maar ook hier kun je verdieping geven door de zintuigen aan te spreken. Hoe voelt het als de persoon een baard heeft? Hoe ruikt het als de persoon eerst onwel is geworden en daarna is gestopt met zelfstandig ademen? Wat als je wel gebruik maakt van “zurige etensrestjes” die in de baard en op de lippen zitten? Let er heel goed op dat het er niet om gaat een oefening zo vreselijk mogelijk te maken, maar dat het erom gaat om een oefening zo realistisch mogelijk te maken en dat het aansluit op het niveau van de cursist!
Benieuwd hoe je in een training de zintuigen kunt prikkelen? Neem dan vooral contact met ons op. We denken graag met je mee!
Het zijn de details die het verschil maken
Een realistische enscenering ontstaat door zorg en aandacht.
Blijf kritisch kijken, luisteren, ruiken, voelen. Is dit wat je zou verwachten in een écht incident? Klopt het geluid bij het beeld? Hoe zal dit straks overkomen op de deelnemers? Is het duidelijk genoeg? Is er geen onbedoelde afleiding?
Wie aandacht besteedt aan al deze details — en elk zintuig zo realistisch mogelijk prikkelt — zal merken dat een oefening geen spelletje meer is, maar een serieuze voorbereiding op het echte werk.
Op onze productpagina vind je alle mogelijke ensceneringsmiddelen. Check bijvoorbeeld de categorie geur of geluid. Kom je er niet uit? Neem gerust contact op, dan helpen we je verder.
Wil je nog meer weten over het prikkelen van alle zintuigen?
● Lees vooral eens de filosofie van FireWare over realistisch ensceneren, waar we ook ingaan op (controle op) zintuigen.
● Wil je in de praktijk leren hoe je daadwerkelijk een realistisch scenario uiteen zet? Dan biedt een FireWare ensceneringstraining een uitgelezen kans om dat te leren! Bekijk de verschillende ensceneringstrainingen op onze website of neem contact met ons op om de mogelijkheden te bespreken.
● En neem vooral een kijkje op onze Simulation Academy: Hét kennisplatform voor oefenleiders in de hulpverlening. Daar vind je onder andere how-to video's, scenariokaarten en de Safety Library.
