Waarom werken met slachtoffers in trainingen?
In de realiteit krijgen hulpverleners te maken met slachtoffers. Daarom is het ontzettend belangrijk dat zij op een veilige en prettige manier kunnen trainen met situaties waarin slachtoffers een belangrijke rol spelen. Alleen op deze manier kunnen hulpverleners zich goed voorbereiden op de praktijk en vakbekwaam worden én blijven.
Bij Fireware zijn we altijd op zoek naar manieren om trainingen zo realistisch mogelijk te maken. Vuur moet je niet alleen zien, maar ook ruiken. En als het kan, de warmte ervaren. We doen ons best om alle zintuigen te prikkelen, want hoe realistischer de beleving, hoe beter de training.
Bij slachtoffers ligt dit echter anders. Dat maakt dit thema van de april-blog zo bijzonder. Werken met slachtoffers draait om meer dan alleen realisme; er komen veel andere aspecten bij kijken. In deze nieuwsbrief gaan we hier dieper op in.
Eerst bespreken we waarom en wanneer je slachtoffers kan inzetten bij een training. Vervolgens kijken we naar verschillende manieren om een slachtoffer te ensceneren: kies je voor een pop, een echte persoon of misschien een andere methode? Tot slot gaan we in op de valkuilen waar je rekening mee moet houden bij het inzetten van slachtoffers.
De toegevoegde waarde van het inzetten van slachtoffers
Of het zinvol is om slachtoffers in te zetten tijdens een oefening, hangt volledig af van de leerdoelen. In sommige trainingen verrijkt het de oefening, terwijl het in andere juist afbreuk kan doen aan hoe realistisch een training is. Wanneer een leerdoel niet specifiek vraagt om het gebruik van een slachtoffer, raadt FireWare dan ook aan dit niet te doen.
Een slachtoffer kan een waardevolle toevoeging zijn wanneer:
- Een handeling met een persoon getraind moet worden.
- Het scenario extra verdieping nodig heeft.
- Er dilemma’s gecreëerd moeten worden.
- De situatie zo realistisch mogelijk ervaren moet worden, inclusief echte slachtoffers.
Slachtoffers ensceneren
Bij FireWare denken we altijd na over de beste manier om een slachtoffer te ensceneren. Wanneer een training hoog realisme vereist, wordt het inzetten van een slachtoffer anders benaderd dan wanneer de focus meer ligt op het leren van een “standaard” handeling.
Oefenpoppen
Zo hebben we bijvoorbeeld de FireWare Brandpop Zilver ontwikkeld. Met deze oefenpop kan men de handeling leren om iemand te blussen met een blusdeken. De pop is herkenbaar als een mens maar er zijn geen kreten van pijn. Het is niet een persoon die je aan iemand zou kunnen doen denken want er zijn namelijk geen gezichtsuitdrukkingen. De oefenpop is juist bedoeld dat mensen zich kunnen concentreren op de handeling en niet op de emotie erachter.
Een ander mooi voorbeeld hiervan is het verschil tussen de Ruth Lee MOB oefenpoppen of de Ruth Lee Advanced Water Rescue Manikin. De MOB-oefenpop is gemaakt om te oefenen met reddingen uit het water. De pop is herkenbaar als mens en gedraagt zich als een bewusteloos persoon, maar zal minder snel een sterke emotie oproepen bij de cursisten die de training doen.
De Advanced Water Rescue Manikin is een zeer realistische oefenpop. Deze pop wordt net zoals de MOB-oefenpop ingezet voor het oefenen van een redding uit het water. Toch is de ervaring van het redden van deze pop heel anders dan die van de MOB-oefenpop. Juist door het hyperrealisme en dat er meteen de handelingen van reanimeren en borstcompressies ingezet kunnen worden. De Advanced Water Rescue Manikin is bedoeld om mensen het idee te geven dat ze werken met een echt persoon. Het geeft een extra dimensie aan de training die veel breder is dan alleen de handeling van iemand veilig aan land brengen.
Je kunt een oefenpop meer persoonlijkheid geven door deze bijvoorbeeld aan te kleden of gebruik te maken van accessoires. Een gezichtsmasker kan de pop in ieder scenario veranderen naar een ander persoon. Of denk aan het inzetten van het zwangerschap-simulatievest als verdieping. Moet de hulpverlener nu anders reageren omdat het om een zwangere vrouw gaat, of niet?
FireWare is de dealer voor de oefenpoppen van Ruth Lee. Ruth lee is gespecialiseerd in het maken van oefenpoppen voor iedere situatie en in iedere sector. Of het nu gaat om water redding of poppen die de hitte van echt vuur aan kunnen, Ruth Lee maakt het. Neem dan ook vooral een kijkje bij het brede assortiment van oefenpoppen die wij bij FireWare kunnen aanbieden.
Echte mensen
Een slachtoffer hoeft ook niet altijd een oefenpop te zijn. Soms vraagt een training juist wel om een echt persoon. Neem bijvoorbeeld het leren van een verband aan te leggen bij een BHV-cursus. Dan is het wel heel prettig als het “slachtoffer” je kan vertellen of het verband bijvoorbeeld te strak of te los zit. Hierin is de keuze om te werken met echte mensen logisch en juist goed.
Hoe realistisch en “levendig” je een pop ook maakt, qua handeling zal het altijd aanvoelen als een bewusteloos persoon. Dit kan een groot voordeel zijn als het aansluit bij je leerdoelen, maar er zullen ook leerdoelen zijn die vragen om een actief en levend persoon.
Denk aan een situatie met evacuatie waar mensen heen en weer gaan lopen, schreeuwen of paniek hebben. Mensen met verwondingen – maar die wel bij bewustzijn zijn – kunnen een cursist of trainee van waardevolle informatie voorzien. Daarnaast helpt dit om hen beter voor te bereiden op de emotionele kant van het werk.
Als realistisch trainen aansluit bij het leerdoel, is er niets realistischer dan een echt persoon. Soms kun je hiervoor de andere deelnemers van de training of cursus inzetten. In andere gevallen is het juist effectiever om mensen van buiten de groep te gebruiken, die speciaal zijn getraind om als slachtoffer te fungeren.
In dit soort situaties wordt er vaak voor gekozen om een LOTUS in te zetten. Een “LOTUS slachtoffer” is iemand die getraind is om realistische verwondingen, ziektes of gedragingen na te bootsen. Ze kunnen ingezet worden op grote schaal bij bijvoorbeeld een rampen training, maar ook op kleine schaal zoals bij een EHBO-cursus.
De kracht van suggestie
Men denkt bij een slachtoffer al gauw aan een pop of echt persoon. Echter kan alleen al de suggestie van dat er slachtoffers zijn een heel indrukwekkend beeld geven. Het is niet altijd nodig om daadwerkelijk slachtoffers - oefenpoppen of LOTUS-slachtoffers - in te zetten om een realistisch scenario neer te zetten. In sommige situaties is het realistischer om de aanwezigheid van mensen te suggereren. Zeker in oefeningen op leidinggevend niveau zoals voor bevelvoerders, (hoofd)officieren van dienst of COPI-teams.
Een rij fietsen bij de ingang van een gebouw kan direct de indruk wekken dat er mensen binnen zijn (of waren). Rondslingerende kledingstukken, tassen, koffiekopjes of kinderspeelgoed roepen vragen op zoals: waar zijn de mensen gebleven? Zijn ze gevlucht? Lopen ze nog ergens rond? Is iedereen veilig?
Deze manier van ensceneren helpt om een situatiebeeld te schetsen, zonder dat er daadwerkelijk slachtoffers aanwezig hoeven te zijn. Bij strategische of tactische trainingen ligt de focus op besluitvorming, communicatie en het opbouwen van overzicht. Dit maakt het een krachtig en efficiënt middel. Het voorkomt afleiding, maar houdt de druk en het realisme in stand.
Kortom: slachtoffers hoeven niet altijd zichtbaar te zijn om tóch impact te maken. Suggestie kan soms net zo krachtig zijn als aanwezigheid.
Werken met geluid
Geluid kan een training dynamisch maken. Of dilemma’s creëren. Je ziet brand en hoort een slachtoffer roepen om hulp. Zowel met de Soundbox V3 als met de Pandora’s box V4 en Pandora’s Box 230 kun je een slachtoffer in het scenario brengen zonder gebruik te maken van een pop of echt persoon. Denk bijvoorbeeld aan hulpgeroep achter een gesloten deur.
Valkuilen bij het werken met slachtoffers
Zoals je kunt zien, zijn er ontzettend veel verschillende manieren om een slachtoffer te ensceneren. En dan weten we zeker dat we ook in deze blog niet alle opties hebben benoemd. Een van de belangrijkste dingen is volgens ons dan ook; wees creatief maar let wel ontzettend goed op of de training aansluit bij je leerdoelen.
Dat brengt ons bij de valkuilen van werken met slachtoffers in een training.
De eerste valkuil is voor iedere training belangrijk: kijk wat het doel is. Wat wil je dat de trainees of cursisten aan het einde van de training kunnen, en focus je daarop. Wil je dat een trainee aan het einde van de cursus een prullenbakbrand kan blussen? Dan is het teveel als je er meteen een brandend persoon naast legt. Soms willen we te snel een te groot scenario maken. Stel jezelf altijd de vraag: is het realistisch dat er “slachtoffers” zijn in dit scenario. In veel gevallen is minder beter.
Een andere belangrijke valkuil, specifiek voor trainingen met 'slachtoffers', is dat je nooit precies weet wat deelnemers hebben meegemaakt. Het is cruciaal om goed te communiceren met de groep voor wie de training is. Denk na over wat wel of niet gepast is. Een Brandpop Zilver, onpersoonlijk en minder emotie door het ontbreken van gelaatsuitdrukkingen, is een heel ander verhaal dan een hyperrealistisch kind op de bodem van een zwembad.
Ga er niet vanuit dat je als trainer voor andere mensen kunt besluiten wat ze wel of niet aankunnen. Bij de één kan een huilende baby in een scenario veel harder binnenkomen dan bij de ander. Let dus altijd goed op of het slachtoffer passend is voor het scenario en voor de groep waar je mee werkt.
En tot slot, denk goed na over hoe je een slachtoffer ensceneert. Wil je een ruimte waar mensen de paniek kunnen voelen? Dan zal het inzetten van LOTUS-slachtoffers beter aansluiten bij dat beeld dan het inzetten van bewusteloze onpersoonlijk oefenpoppen.
Is het de doel dat trainees voor het eerst een handeling uitvoeren waar het ook wel eens een paar keer mis kan gaan, bijvoorbeeld bij het dragen van een bewusteloos persoon? Maak dan vooral gebruik van een Duty Range oefenpop in plaats van “je collega”. Niet alleen is het veiliger voor “het slachtoffer”, maar het geeft mensen de ruimte om op een veilige manier te leren.
Tot slot
Een van de belangrijkste dingen die FireWare jou wil meegeven, is: let altijd op het leerdoel en zorg ervoor dat het scenario daar goed op aansluit. Dan zit je altijd goed. "Slachtoffers" zijn een uitstekend middel om een training diepgang te geven en deelnemers voor te bereiden op de werkelijkheid, zodat ze vakbekwaam kunnen worden én blijven.
Er zijn ontzettend veel verschillende manieren om slachtoffers te ensceneren binnen een training of scenario. Wil je dat we met je meedenken, neem dan vooral contact met ons op! We helpen je graag, van meedenken over een training tot adviseren in welke oefenpoppen voor jou geschikt zijn. We staan voor je klaar!
