Het opzetten van een realistische en effectieve enscenering voor een oefening met gevaarlijke stoffen kan een uitdaging zijn. Wij laten je zien hoe je met een IBGS/CBRNe-enscenering een doeltreffende en leerzame oefening neerzet.
Een goede training prikkelt lichaam én geest
Bij een realistische enscenering worden de zintuigen geprikkeld en ervaart het lichaam de situatie als "echt", ook al weet het hoofd dat het om een oefening gaat. Hierdoor ontstaan stressreacties, waarbij adrenaline en endorfine vrijkomen. Als we op deze manier ensceneren, benaderen we het gevoel van een écht incident. Zo bereiden we hulpverleners optimaal voor op het moment dat het er echt toe doet.
Maar hoe doe je dat, realistisch ensceneren? De meeste mensen denken meteen aan hoe iets eruitziet. Realistische vlammen bijvoorbeeld. Dat is zeker belangrijk — maar daar red je het niet mee. Het hele plaatje moet kloppen, zodat je hoofd het gaat geloven.
Zorg voor een geloofwaardig verhaal, geen over-the-top scenario. Prikkel zoveel mogelijk zintuigen. Denk dus niet alleen aan beeld, maar ook aan geluid en — als het kan — geur. Bouw een mogelijkheid tot escalatie in: dat geeft een gevoel van tijdsdruk. En kies een realistische locatie — dus liever niet het oefenterrein achter de kazerne.
Let op details in de omgeving: geen zichtbare oefenmiddelen, kabels netjes weggewerkt, geen personen die er niet horen te zijn, geen brandweerbusjes in het zicht. Gebruik de hulpmiddelen zoals ze in het echt ook gebruikt worden: laat de pieper echt afgaan, werk met kladblokregels en zorg voor een duidelijke, ondubbelzinnige melding van de meldkamer.
Als je aandacht hebt voor dit soort dingen, wordt je oefening pas echt realistisch.
Hulpmiddelen
Er zijn talloze ensceneringsmiddelen te koop, maar de allerbelangrijkste is nog altijd je eigen vindingrijkheid. Onderschat het maken van een effectief scenario niet: het hoeft niet groot of spectaculair te zijn, maar wél goed doordacht. Zorg voor een helder plan dat aansluit bij de leer- en lesdoelen. Vervolgens is het aan jou om er iets moois van te maken.
Je hoeft geen chemicus te zijn om een overtuigende enscenering neer te zetten. Met huis-, tuin- en keukenmiddeltjes kun je al veel bereiken. Denk bijvoorbeeld aan baking soda en azijn — gewoon uit de supermarkt. Meng ze en je krijgt een bruisend CO₂-effect. Voeg wat kleurstof toe en je hebt een geloofwaardige ‘lekkage’. Met droogijs kun je dit op grotere schaal doen, met dikke witte damp die zwaarder is dan lucht — perfect voor visualisaties van vervuilde lucht of een nevel van chemicaliën.
Let op: een oefenomgeving moet altijd veilig zijn. Jij moet controle houden over wat er gebeurt. Kan het uit de hand lopen? Dan is het geen veilige oefening. Analyseer de risico’s dus altijd goed, vooral als je met chemische reacties werkt.
En hoe werkt dat dan bij IBGS/CBRNe-oefeningen?
IBGS/CBRNe-oefeningen zijn vaak wat statischer van aard. Het gevaar is dat deelnemers stil komen te staan, wachtend op procedures. Ook al hoort dat soms bij de werkelijkheid, het zijn precies die momenten waarop het "spel" wordt onderbroken en mensen zich weer bewust worden dat het ‘maar een oefening’ is. Weg adrenaline, weg endorfine, weg focus, weg realisme. En daarmee ook een lager leereffect.
Om dat te voorkomen, is het slim om je enscenering zo op te bouwen dat mensen steeds iets te doen hebben. Laat bijvoorbeeld al snel een persoon uit het besmette gebied halen — dan heeft de tweede ploeg meteen werk. Maar je kunt mensen ook boeien zonder dat ze meteen in actie komen. Zorg dat de enscenering zichtbaar is vanaf de opstellijn, en dat het er overtuigend uitziet. Een vaatje waar water uit lekt is één ding — maar een vaatje waar een vies, schuimend goedje uit borrelt, houdt de aandacht vast van de hele ploeg. En het geeft meteen een veel grotere urgentie aan de situatie.
Stof bekend?
Bij een IBGS/CBRNe-oefening is één van de eerste verkenningsvragen vaak: "Welke stof is betrokken?" Soms wordt dit gaandeweg duidelijk, soms blijft het onbekend — en dat maakt een fundamenteel verschil in de oefening.
Om die verkenningsvraag te kunnen beantwoorden, zijn er handige hulpmiddelen beschikbaar:
IBGS/CBRNe Labelset
Met meer dan 3.000 labels biedt de IBGS/CBRNe labelset een enorme variatie aan gevaar etiketten. Denk aan GHS-symbolen voor verpakkingen, de NFPA-diamant, ADR-symbolen voor transport, ISO 7010-pictogrammen voor gevarenaanduiding op werkplekken en leidingmarkeringen voor industriële toepassingen. Met deze uitgebreide set zit je niet snel zonder.
Daarnaast bevat de set ook voorbeeldstoffen, zodat je snel en eenvoudig een realistische gevaarsituatie kunt ensceneren. Deelnemers kunnen op basis van de aanwezige labels zelf informatie verzamelen, interpreteren en beslissingen nemen — precies zoals dat ook in de praktijk gebeurt.
De hele maand mei profiteer je van 10% korting op de IBGS/CBRNe labelset!
IBGS/CBRNe oefenset
Deze complete IBGS/CBRNe oefenset bevat onder andere kleurstoffen, gekleurde rookpatronen en geurstof. Daarmee maak je een enscenering dynamisch, realistisch en visueel aantrekkelijk. Verder bevat de set magnetische borden voor op transportmiddelen en grootverpakkingen. Zo zit er bijvoorbeeld een magnetisch Kemlerbord in, geschikt voor vrachtwagens en busjes. Met verwisselbare cijfers stel je snel het GEVI- en UN-nummer samen dat herkenbaar is voor de oefenploeg.
Ook GHS- en ADR-labels en de NFPA-gevarendiamant zijn inbegrepen. Alle magnetische elementen zijn eenvoudig te bevestigen op metalen oppervlakken, zodat je snel en flexibel kunt schakelen in je scenario-opbouw.
Wat extra handig is: alle onderdelen uit deze set zijn ook los verkrijgbaar. Zo stel je eenvoudig je eigen oefenset samen, of vul je aan waar nodig.
De hele maand mei profiteer je van 10% korting op de IBGS/CBRNe oefenset!
Escalatie
Een mogelijkheid tot escalatie geeft een oefening spanning en urgentie. Het creëert een dreiging die om actie vraagt: het incident moet gestabiliseerd worden vóórdat het escaleert. Een escalatiemoment kan ook fungeren als schakelpunt waarop plannen moeten worden herzien of de inzet een andere wending krijgt.
Soms begint een scenario zelfs met een escalatie, zoals een explosie bij aankomst. Zo’n directe dreiging zet de ploeg meteen op scherp. Het gevoel van tijdsdruk en onzekerheid vergroot de betrokkenheid van de deelnemers — precies wat je nodig hebt voor een realistische en leerzame oefening.
Voor het simuleren van escalaties zijn diverse hulpmiddelen beschikbaar die veiligheid combineren met overtuigend effect:
Explosiesimulator
Met deze explosiesimulator boots je op veilige wijze een explosie na. Het geluid en de voelbare luchtdruk zorgen voor een indrukwekkende ervaring. Ideaal om een incident te starten met een knal of om een kantelpunt in het scenario te markeren, waarbij de inzet ineens verandert.
Bekijk de Explosiesimulator hier.
FireWare Stand-Alone Flange Fire
of Add-on Flange Fire in combinatie met de Vesta Blustrainer
Voor het ensceneren van vuur als gevolg van een lekkage is deze combinatie bijzonder geschikt. De flensbrand (Flange Fire) simuleert een lekkage in een (gas)leiding die is ontbrand. Dit kan een geweldige escalatie van een scenario zijn. In combinatie met de Vesta Blustrainer kun je realistisch trainen op het juist inzetten van een blusmiddel, onder tijdsdruk en met een duidelijk visueel resultaat.
Bekijk de Stand-Alone Flange Fire.
Of bekijk de Vesta Blustrainer in combinatie met de Add-on Flange Fire
Uitdamping simuleren met lichte rook
Oefenrook is verkrijgbaar in verschillende dichtheden. De lichtste variant is de BHV-rookvloeistof — niet alleen geschikt voor BHV training, maar ook ideaal om de uitdamping van een chemische stof te simuleren. Denk aan een scenario waarbij een lekkage zich verspreidt vanuit een vat of tankwagen richting een berm of droge sloot. Leg een dichte rookslang of geperforeerde rookslang op de gewenste plek, gebruik BHV-vloeistof, en je krijgt een damp die overtuigend het beeld van een uitdampende stof weergeeft.
Tip: Verdun de BHV-rookvloeistof met een beetje gedemineraliseerd water zodat het nóg realistischer op een damp gaat lijken.
Bekijk hier alle rookvloeistoffen.
Bekijk ook onze serviceportal voor de video's die het verschil laten zien tussen onze rookvloeistoffen en rookmachines.
Geur
Zoals eerder genoemd prikkelt een realistische enscenering zoveel mogelijk zintuigen — en geur is daarbij vaak een vergeten, maar zeer krachtig element. Vergeet dus niet om ook geur toe te voegen aan je oefening.
Hiervoor is er bijvoorbeeld de FireWare Chemical Smell Spray: een handige spuitbus met een bijzonder onaangename geur die meteen een reactie oproept. Ideaal om een chemische dreiging geloofwaardig te maken.
Maar ook hier geldt: je kunt zelf creatief zijn. Een drugslab waar een typische anijs- of amandelgeur hangt? Dat simuleer je eenvoudig met een beetje sambuca of amaretto in een plantenspuit. Het effect is direct en herkenbaar, zonder dat het gevaar oplevert.
Kortom: bedenk wat je wilt oproepen, en wees creatief in hoe je dat vormgeeft. Met geur breng je de oefening letterlijk tot leven.
Op onze website vind je nu een speciale pagina met compleet uitgewerkte IBGS/CBRNe-scenario’s, gratis beschikbaar voor iedereen die met realistisch oefenen aan de slag wil. Elk scenario is opgebouwd rond een realistische casus, inclusief achterliggende informatie, leerdoelen, opbouw, benodigde middelen en praktische aandachtspunten voor de instructeur. Van een lekkende tankwagen tot een drugslab of besmetting in een laboratorium: de scenario’s zijn direct inzetbaar of eenvoudig aan te passen aan je eigen oefendoelstellingen.
Laat je inspireren, pas aan waar nodig en maak van elke oefening een leerervaring die blijft hangen.
Bekijk de scenario’s op fireware.nl
En heb jij zelf een geweldig idee voor een oefenscenario dat je graag wilt delen met de wereld? Wij bieden je de mogelijkheid om jouw eigen scenariokaart in te sturen, zodat hulpverleners wereldwijd er gebruik van kunnen maken. Een invulbaar scenariokaart staat voor je klaar op onze website!
Tot slot
Een goede IBG/CBRNe-oefening hoeft niet groot of spectaculair te zijn, maar wel doordacht, prikkelend en geloofwaardig. Door slim gebruik te maken van ensceneringsmiddelen én je eigen creativiteit — kun je scenario’s bouwen die écht binnenkomen bij de deelnemers. Denk vanuit de leerdoelen, wees zorgvuldig in je opbouw, en vergeet de kracht van details niet: geur, geluid, beweging, dreiging.
Uiteindelijk gaat het erom dat je mensen voorbereidt op situaties waarin het wél echt is. En hoe beter de oefening, hoe beter de hulpverlening straks zal zijn.
Heb je vragen of wil je graag dat we je ondersteunen bij IBGS/CBRNe oefeningen? Neem dan contact met ons op!
